Podczas XL sesji Rady Powiatu Suskiego VI kadencji, która odbyła się 26 maja 2022 r. w Suchej Beskidzkiej, dokonano wręczenia Nagród Starosty Suskiego za osiągnięcia w dziedzinie twórczości artystycznej, upowszechniania kultury i ochrony dziedzictwa kulturowego. Decyzją Kapituły Nagrody, w skład której wchodzą: Józef Bałos – przewodniczący kapituły, Starosta Suski, Jan Banaś – Przewodniczący Rady Powiatu Suskiego, Krzysztof Chudzik – członek Zarządu Powiatu Suskiego, Renata Babicz – przewodnicząca Komisji Edukacji, Kultury, Sportu i Turystyki Rady Powiatu Suskiego, Janusz Kociołek – naczelnik Wydziału Promocji, Kultury, Sportu i Funduszy w Starostwie Powiatowym w Suchej Beskidzkiej, nagrody za rok 2021 otrzymali: Beskidzkie Centrum Zabawki Drewnianej w Stryszawie, Ivan Matis oraz grupa wokalno-muzyczna “Pokolenie”, natomiast tytuł Mecenasa Kultury Powiatu Suskiego przyznano słowackiej gminie Oravská Polhora, którą reprezentował na sesji i odebrał pamiątkową statuetkę wójt gminy (starosta obce) Michal Strnál.
Poniżej przedstawiamy informacje o tegorocznych laureatach:
Mecenas Kultury Powiatu Suskiego
Gmina (obec) Oravská Polhora
Oravská Polhora to duża słowacka wieś administracyjnie należąca do okresu (powiatu) Namiestów i kraju (województwa) żylińskiego. Historycznie i geograficznie jest częścią Orawy. To najdalej na północ wysunięta miejscowość Słowacji granicząca m.in. z Zawoją (powiat suski), a granica, w tej jej części, przebiega granią Babiej Góry. Oravská Polhora została założona na prawie wołoskim w połowie XVI wieku. Zajmuje powierzchnię 84,52 km², a zamieszkuje ją ok. 4000 mieszkańców.
Miejscowość ta jest wyjątkowa dzięki unikalnemu dziedzictwu przyrodniczemu i kulturowemu (głównie dudziarstwa) oraz położeniu wśród malowniczych szczytów Beskidu Orawskiego (taką nazwę na Słowacji nosi Beskid Żywiecki) będących częścią chronionego obszaru przyrody, parku krajobrazowego – Chránená krajinná oblasť Horná Orava (CHKO). Do osobliwości przyrodniczych Oravskiej Polhory należą występujące w przysiółku Slaná voda lecznicze źródła wody jodowo-bromowej.
W 2017 roku Oravská Polhora zdobyła tytuł „Wsi Roku” w krajowym, słowackim rankingu, a rok później znalazła się w pierwszej dziesiątce konkursu o Europejską Nagrodę Odnowy Wsi. W ostatnich latach gmina zrealizowała ponad 40 projektów wspieranych z funduszy europejskich, w tym 15 projektów współpracy międzynarodowej w zakresie zachowania dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, poprawy jakości środowiska i sfery społecznej.
Dzięki wieloletniej współpracy z Oravską Polhorą starostwo powiatowe oraz gminy z terenu powiatu suskiego mogły zrealizować szereg projektów transgranicznych, głównie z zakresu ochrony dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego oraz ich promocji. Oprócz powiatu kilka projektów z Oravską Polhorą przeprowadziła też gmina Zawoja oraz gmina Stryszawa.
Starostwo realizowało następujące projekty bezpośrednio związane ze współpracą z partnerem słowackim:
- „Babiogórska Szkoła Muzyk” (1.10. 2004 – 31.07.2005),
- “POZNAJ PODBABIOGÓRZE – piękny region na pograniczu polsko-słowackim – pakiet materiałów promocyjnych” (1.12.2006 – 30.11.2007),
- “BABIOGÓRSKIE MUZYKI – CD z muzyką kapel góralskich spod Babiej Góry” (1.12.2006 – 31.08.2007),
- „Promocja Podbabiogórza” (1.09.2013 – 31.07.2014),
- „Na dudziarską nutę” (02-2017 – 01-2018),
- „Promocja babiogórskiego dziedzictwa kulturowo – przyrodniczego” (12-2017 – 11-2018),
- “Podbabiogórze – aktywnie i na luzie” (10.2019 – 06.2020),
- “Babia Góra – 4 pory roku” (10.2020 – 09.2021),
- „Kierunek Podbabiogórze” (12.2021 – 06.2022),
Oravská Polhora współpracowała również przy projektach przeprowadzonych przez starostwo powiatowe z gminą Rabčice („Babiogórska Szkoła Muzyk II”; 1.09. 2005 – 30.06.2006) oraz ze Združeniem Babia Hora (“Pakiet babiogórski – blok działań wspierających popularyzację i ochronę dziedzictwa kulturowego Podbabiogórza”; 1.05.2011 – 31.07. 2012, a także “Sieć podbabiogórskich infokiosków it”; 1.01.2013 – 31.08.2013).
Łączna wartość tych zrealizowanych wspólnie projektów to około 1.600.000 zł, z czego 85% to środki pozyskane z budżetu UE, a 5% z budżetu państwa.
Laureaci Nagród Starosty Suskiego za osiągnięcia w dziedzinie twórczości artystycznej, upowszechniania kultury i ochrony dziedzictwa kulturowego
Ivan Matis
Ivan Matis jest mieszkańcem Oravskiej Polhory. Od 1999 r. pracuje w miejscowym urzędzie gminy jako referent ds. kultury. Od tego czasu uczestniczył w realizacji licznych projektów kulturalnych związanych z współpracą międzynarodową oraz kulturą, zwłaszcza tradycyjną muzyką dudziarską, jej rewitalizacją, popularyzacją i archiwizacją. Jest m.in. realizatorem międzynarodowego festiwalu dudziarskiego „Gajdovačka”, od pierwszej edycji tej imprezy w roku 1999. Od 2007 roku jest członkiem zarządu Cechu slovenských gajdošov (Słowackiego Cechu Dudziarzy).
W 2013 roku współpracował przy zakończonych sukcesem działaniach związanych z wpisaniem Gajd i Kultury Gajdowskiej na krajową listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Słowacji, a następnie w 2015 roku przy wpisaniu Słowackiej Kultury Gajdowskiej na Listę Światowego Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. Z kolei w roku 2020 roku współpracował przy wpisie Kultury Góralskiej Słowacji na krajową Listę Reprezentacyjną Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego, co nastąpiło w 2021 roku.
Ivan Matis jest też członkiem stowarzyszenia „Návrat ku koreňom“ („Powrót do korzeni”), które ma za zadanie pomagać słowackim gminom i instytucjom kultury z regionu Babiej Góry w realizacji i przygotowaniu projektów działań kulturalnych i sportowych. Współpracuje ze starostwem powiatowym od początku nawiązania kontaktów partnerskich pomiędzy powiatem a Oravską Polhorą oraz Združeniem Babia Hora. Uczestniczył, jako przedstawiciel partnerów słowackich, w realizacji wszystkich projektów transgranicznych przeprowadzonych przez starostwo powiatowe w Suchej Beskidzkiej. Dzięki jego osobistemu zaangażowaniu możliwe było skuteczne i efektywne wykonanie szeregu prac podejmowanych w ramach tych projektów. Szczególną zasługą Ivana Matisa jest wkład w działania służące ochronie dziedzictwa kulturowego i góralskich tradycji muzycznych. Na podziękowanie zasługuje również jego bezinteresowna, wielokrotnie udzielana pomoc muzykom i kapelom z terenu powiatu suskiego.
Ivan Matis współpracował i współpracuje również z ośrodkami kultury z Podbabiogórza , brał i bierze udział w projektach realizowanych przez gminy Zawoja i Stryszawa oraz Stowarzyszenie Gmin Babiogórskich.
Beskidzkie Centrum Zabawki Drewnianej w Stryszawie
Stryszawa wraz z okolicznymi wioskami jest najstarszym ośrodkiem zabawkarstwa ludowego w Polsce. Zabawki zaczęto tutaj wyrabiać w pierwszej połowie XIX w. Tradycje ich wytwarzania są żywe do dzisiaj dzięki podejmowaniu szeregu działań służących kultywowaniu tego dziedzictwa. Pionierską rolę odegrały na tym polu utworzone w 1995 r. Warsztaty Twórcze działające przy Gminnym Ośrodku Kultury w Stryszawie, których pracę kontynuuje od czerwca 2011 Beskidzkie Centrum Zabawki Drewnianej. Centrum to znalazło swoje miejsce w odrestaurowanym budynku dawnej leśniczówki i od tego czasu funkcjonuje tam jako ośrodek dokumentowania i kultywowania tradycji zabawkarskich. W budynku tym, będącym też nową siedzibą GOK-u, urządzona została wówczas ekspozycja muzealna oraz otwarto punkt sprzedaży zabawek.
W roku 2013 w ogrodzie otaczającym Centrum rozpoczęto tworzenie Parku Drewnianej Zabawki Ludowej z dużymi, drewnianymi, kolorowymi zabawkami. Park ten jest od tego czasu systematycznie powiększany. Kolejnym ważnym etapem w działalności Beskidzkiego Centrum Zabawki Drewnianej było otwarcie w czerwcu 2018 roku “Domu Zabawkarza”. W odrestaurowanym budynku gospodarczym stojącym obok siedziby Centrum urządzono m.in. izbę, w której zrekonstruowany został dawny warsztat pracy zabawkarza. Znalazła tu też swoje miejsce sala wystawowo-warsztatowo-konferencyjna.
W Beskidzkim Centrum Zabawki Drewnianej oprócz zwiedzania ekspozycji muzealnych można też zapoznać się z prezentacjami multimedialnymi oraz filmami o zabawkarstwie i beskidzkiej kulturze ludowej. Centrum organizuje również edukacyjne zajęcia warsztatowe uczące malowania i zdobienia drewnianych zabawek.
Beskidzkie Centrum Zabawki Drewnianej od lat prowadzi działania ukierunkowane na ochronę dziedzictwa kulturowego, jakim jest tradycja wytwarzania drewnianych zabawek ludowych. Podejmowało i podejmuje wiele inicjatyw popularyzujących zabawkarstwo m.in. poprzez angażowanie, motywowanie twórców ludowych – zabawkarzy, udzielanie im wsparcia, organizację warsztatów zabawkarskich, konferencji naukowych i konkursów, a także stałe uświadamianie mieszkańcom, zwłaszcza młodemu pokoleniu, wartości lokalnej tradycji. Dzięki staraniom GOK-u w Stryszawie i prowadzonego przez niego Beskidzkiego Centrum Zabawki Drewnianej w roku 2016 żywiecko-suskie zabawkarstwo wpisane zostało na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego.
Beskidzkie Centrum Zabawki Drewnianej jest jednym z najważniejszych punktów na powiatowej mapie placówek kultury. Stało się też atrakcją turystyki kulturowej na mapie Małopolski. Ciągle się rozwija i poszerza zakres promocji naszego lokalnego dziedzictwa kulturowego. W ciągu ostatnich lat w ramach wycieczek, wizyt studyjnych i indywidualnych centrum odwiedza rocznie ponad 8000 osób.
Grupa wokalno-muzyczna “Pokolenie”
Grupa muzyczno-wokalna “Pokolenie” z Zembrzyc działa od roku 2005, a jej początki są bezpośrednio związane z osobą papieża Jana Pawła II. Jak przekazują sami członkowie zespołu, jego powstanie wynikło głównie z potrzeby serc, w czasie refleksji jaka narodziła się po śmierci Ojca Świętego. Trudno było pogodzić się z taką stratą, dlatego reakcja członków zespołu skupiła się na tym, jak oddać hołd wielkiemu Człowiekowi, wielkiemu Polakowi, wielkiemu Papieżowi. Zorganizowali koncert ku czci Jana Pawła II, który przerodził się następnie w cykl tematycznych koncertów tworzonych i organizowanych dwa razy do roku, głównie w kościele parafialnym w Zembrzycach, ale również w innych miejscowościach powiatu suskiego. Zespół występował gościnnie również w Wadowicach, Krakowie, Oświęcimiu, Zakopanem. W miarę upływu czasu w repertuarze „Pokolenia” pojawiały się utwory kolędowe, a także rozrywkowe. Zespół dawał też koncerty tematyczne inspirowane twórczością Marka Grechuty, Czesława Niemena, Agnieszki Osieckiej. Śpiewał m.in. podczas Festiwalu Młodych w ramach Światowych Dni Młodzieży, uświetniał inaugurację działalności Uniwersytetu Trzeciego Wieku oraz szereg imprez kulturalnych, takich jak m.in. biennale czy wernisaże. W 2019 roku, za szczególne osiągnięcia, został wyróżniony „Laurem Babiogórskim”.
Nazwa grupy „Pokolenie” ma dwojakie znaczenie. Jedno z nich wiąże się z tym, że zespół tworzą osoby z różnych pokoleń. Są w nim nauczyciele i uczennice, jest mama i córka. Drugie znaczenie odnosi się do pokolenia ludzi, którzy żyli w czasie działalności Jana Pawła II, którzy nie pozostali obojętni na Jego nauczanie i którzy chcą, aby pamięć o Nim nie gasła – to Pokolenie JP II.
Grupę tworzą nauczyciele Zespołu Szkół w Zembrzycach: Anna Lorek, Elżbieta Fidelus, Barbara Cyganik, Gabriela Świerk, Piotr Talaga, Edward Stopa oraz Justyna Tokarz i Halina Toma (do roku 2014). Członkowie grupy podkreślają, że wszystko co robią, jest ich spontanicznym działaniem realizowanym z pasją, sprawiającym im wielką przyjemność, ale kierowane jest przede wszystkim do publiczności, przed którą mają okazję występować.
Zespół „Pokolenie” wnosił i wnosi nową jakość w szerokie spektrum kulturalno-artystycznego życia powiatu suskiego. Każdy koncert „Pokolenia” ma swój temat oraz przesłanie i każdorazowo pozostawia niezapomniane wrażenie na odbiorcach.
Na szczególne uznanie zasługuje trwały wkład zespołu w rozwijanie i utrwalanie przesłania Jana Pawła II, przypominanie jego słów, popularyzowanie jego nauk oraz docieranie z tym przekazem również do młodego pokolenia, co współcześnie wydaje się mieć pierwszorzędne znaczenie.
